Bảo vệ và phát triển rừng bền vững tại xã Hướng Hiệp

Xã Hướng Hiệp có tổng diện tích khoảng 18.560 ha, trong đó diện tích có rừng khoảng 12.500 ha (rừng tự nhiên và rừng trồng), độ che phủ đạt trên 62%. Bước ngoặt quan trọng trong hành trình bảo vệ rừng ở Hướng Hiệp là việc triển khai thí điểm cơ chế chuyển nhượng kết quả giảm phát và quản lý tài chính thỏa thuận chi trả giảm phát thải khí nhà kính vùng Bắc Trung Bộ (ERPA) và sự hỗ trợ từ Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030 theo Quyết định số 1719/QĐ-TTg. Nhờ nguồn quỹ này đã hỗ trợ cho hoạt động bảo vệ và phát triển rừng với hàng tỷ đồng vừa trực tiếp chi trả cho công tác tuần tra, kiểm tra rừng, vừa đầu tư các công trình thiết thực như sửa nhà cộng đồng, hỗ trợ hạ tầng sinh hoạt cho thôn bản. Nhờ đó, trách nhiệm bảo vệ rừng của người dân được nâng cao rõ rệt.
Giai đoạn 2020-2025, xã Hướng Hiệp đã khai thác rừng trồng hơn 750 ha, đem lại thu nhập hơn 30 tỷ đồng sau khi trừ chi phí. Đặc biệt, giai đoạn này, số vụ vi phạm có xu hướng giảm dần từ 39 vụ năm 2020 chỉ còn 1 vụ trong 9 tháng đầu năm 2025. Đây là kết quả của việc tăng cường tuyên truyền, phối hợp liên ngành giữa kiểm lâm, công an và chính quyền xã. Cùng với đó, các tổ bảo vệ rừng do người dân tham gia tại các điểm chốt ở vị trí trọng yếu và các buổi tập huấn bảo vệ rừng, phòng cháy chữa cháy rừng đã giúp nâng cao khả năng ứng phó, phòng ngừa các hành vi xâm hại.
Thực tiễn cho thấy, mô hình giao rừng cho cộng đồng và tổ chức lực lượng bảo vệ cơ sở đã phát huy hiệu quả. Tổ tuần tra cộng đồng vừa là “mắt” giám sát vừa là lực lượng ứng phó ban đầu khi có dấu hiệu vi phạm hoặc khi cháy rừng xảy ra. Bên cạnh đó, việc phát triển các mô hình sinh kế dưới tán rừng, lâm sản ngoài gỗ, cây dược liệu, chuyển đổi sang cây gỗ có giá trị giúp giảm áp lực khai thác rừng tự nhiên. Các khoản chi trả, hỗ trợ ERPA kịp thời, hay một buổi tập huấn bảo vệ rừng, PCCCR, các công trình công cộng được xây dựng... đều tạo niềm tin và động lực cho dân bản tham gia bảo vệ rừng. Khi lợi ích hiện hữu, việc bảo vệ rừng không còn là nhiệm vụ của riêng cơ quan nào mà là trách nhiệm gắn với miếng ăn, đời sống và tương lai của các gia đình.
Những giải pháp của các cấp, ngành, chính quyền địa phương thời gian qua đã giúp cho xã Hướng Hiệp chuyển trạng thái rừng từ “tài nguyên dễ tổn thương” thành nguồn lực bền vững cho phát triển. Mặc dù vậy, công tác quản lý, bảo vệ rừng tại địa phương vẫn còn nhiều thách thức. Nguồn lực để hỗ trợ cho các mô hình sinh kế bền vững vẫn còn hạn chế, trong khi diện tích rừng tự nhiên xã quản lý khá lớn với hơn 4.400ha nên vẫn còn tình trạng xâm hại rừng và nguy cơ cháy rừng vào mùa khô. Để bảo đảm bền vững, cần duy trì nguồn chi trả dài hạn như ERPA, hoàn thiện giao rừng cho cộng đồng, đồng thời mở rộng các mô hình tạo thu nhập bền vững để giảm phụ thuộc vào khai thác trái phép.