EUDR cấm nhập khẩu những mặt hàng nông sản có quy trình sản xuất trên đất có nguồn gốc từ phá rừng và gây suy thoái rừng kể từ sau ngày 31/12/2020 bao gồm chăn nuôi gia súc, ca cao, cà phê, dầu cọ, cao su, đậu nành và gỗ, cũng như các mặt hàng được nuôi hoặc sản xuất bằng các sản phẩm đó như da, sô cô la, giấy in, đồ nội thất, than củi và một số dẫn xuất dầu cọ. Cà phê, cao su, gỗ và sản phẩm gỗ là những ngành hàng chủ lực của Việt Nam bị ảnh hưởng bởi quy định này. EUDR đã có hiệu lực kể từ ngày 29/6/2023 và các điều khoản của quy định này sẽ được áp dụng từ ngày 30/12/2024. Tuy nhiên Hội đồng Liên minh châu Âu đã đồng ý với đề xuất của Ủy ban châu Âu (EC) về việc hoãn ngày áp dụng quy định thêm một năm để tạo điều kiện cho tất cả doanh nghiệp, các quốc gia thứ ba và các bên liên quan khác có thêm thời gian chuẩn bị thích ứng cho việc triển khai EUDR".. Do đó, nếu được Nghị viện châu Âu chấp thuận, các nghĩa vụ phát sinh từ quy định này sẽ có hiệu lực ràng buộc từ 30/12/2025, đối với các nhà điều hành và thương nhân lớn và 30/6/2026, đối với các doanh nghiệp siêu nhỏ và nhỏ.
Trong các ngành hàng xuất khẩu chính của Việt Nam sang thị trường EU, cà phê là mặt hàng nông sản sẽ chịu ảnh hưởng lớn khi quy định này được áp dụng. Theo Quy định này, 100% sản phẩm cà phê Việt Nam khi nhập khẩu vào thị trường châu Âu cần có hệ thống thông tin rừng, hệ thống thông tin vùng sản xuất, vấn đề pháp lý trong sử dụng đất và áp dụng truy xuất nguồn gốc. Cụ thể là định vị (GPS) đến từng vườn, dựa trên đó xác nhận về nguy cơ gây mất rừng bằng các hệ thống giám sát viễn thám. "Tính hợp pháp cần được chứng minh trong toàn chuỗi, từ khâu nguyên liệu, chế biến đến xuất khẩu", với 4 yêu cầu cơ bản mà doanh nghiệp phải tuân thủ theo EUDR, gồm có vị trí tọa độ thửa đất canh tác, có bản đồ ranh giới rừng tại thời điểm 31/12/2020 và thời điểm đánh giá, kiểm tra dữ liệu bằng ảnh vệ tinh đa thời gian (không gian) và truy xuất sản phẩm hàng hóa đến vị trí địa lý lô canh tác (thông tin gồm chủ sản xuất, năng suất, sản lượng, chủng loại sản phẩm…).
Các yêu cầu về Thông tin EUDR ảnh hưởng đến toàn bộ chuỗi giá trị cà phê, từ nông dân tại các vùng sản xuất đến tất cả các bên liên quan trung gian. Hơn nữa, EUDR yêu cầu các bên liên quan như nông dân, nhà chế biến, hợp tác xã và đơn vị thu mua tách biệt cà phê và sản phẩm cà phê tuân thủ EUDR với những sản phẩm không tuân thủ trong quá trình xử lý. Để khẳng định và cho phép tuân thủ EUDR, bốn loại Dịch vụ CNTT hiện đang được các bên liên quan khác nhau xem xét, phát triển hoặc đưa ra:
1) Bản đồ địa chính lô thửa để duy trì và xác minh thông tin địa lý ở cấp độ lô đất, cùng với phần mềm để lập bản đồ các lô.
2) Dịch vụ truy xuất nguồn gốc cà phê bằng cách theo dõi các giao dịch xuyên suốt từ các khâu chế biến và kinh doanh.
3) Bản đồ về tình trạng phá rừng, tức là dịch vụ sử dụng dữ liệu vệ tinh, hỗ trợ tất cả các bên liên quan trong việc thực hiện thẩm định hoặc hỗ trợ việc tách cà phê thành các loại tuân thủ và không tuân thủ EUDR.
4) Kiểm tra tính hợp pháp của việc sản xuất theo luật pháp địa phương. Trong tương lai, điều này cũng sẽ bao gồm việc đánh giá rủi ro dựa trên khu vực hoặc quốc gia sản xuất.
Để thích ứng với quy định EUDR đối với ngành hàng cà phê và các hàng hóa và sản phẩm có liên quan đến gây mất rừng và suy thoái rừng của Châu Âu (EU) trên địa bàn tỉnh Quảng Trị, UBND tỉnh đã ban hành Kế hoạch số 238/KH-UBND ngày 23/12/2023 của UBND tỉnh về việc triển khai “Khung hành động thực hiện thích ứng với Quy định xuất khẩu các hàng hóa và sản phẩm có liên quan đến gây mất rừng và suy thoái rừng của Châu Âu (EU) trên địa bàn tỉnh Quảng Trị”, trong đó các nội dung đối với ngành hàng cà phê như sau: (i) Quán triệt, tuyên truyền, phổ biến quy định về sản xuất không gây mất rừng và suy thoái rừng của Châu Âu (EUDR) trên địa bàn tỉnh Quảng Trị; (ii) Thành lập nhóm Công tác công tư cấp tỉnh thực hiện các quy định về sản xuất, xuất khẩu ngành hàng cà phê, các hàng hóa và sản phẩm có liên quan đến gây mất rừng và suy thoái rừng của Châu Âu (EU); (iii) Thực hiện các giải pháp kỹ thuật quy định có liên quan đến gây mất rừng và suy thoái rừng của Châu Âu (EU); (iv) Rà soát, đánh giá hiện trạng diện tích đất trồng cà phê; Xây dựng, hoàn thiện cơ sở dữ liệu về vùng trồng cây cà phê; (v) Tham mưu xây dựng các cơ chế, chính sách liên quan đến phát triển ngành hàng cà phê trên địa bàn tỉnh.
2. Thách thức với Ngành hàng cà phê Quảng Trị khi tuân thủ EUDR
- Để đáp ứng các quy định của EUDR, các nhà sản xuất cà phê Việt Nam nói chung và Quảng Trị nói riêng cần phải gia tăng mức đầu tư để thực hiện các phương pháp sản xuất bền vững, xây dựng và triển khai hệ thống truy xuất, quản lý dữ liệu vườn trồng, cũng như thực hiện các hoạt động giám sát và giảm thiểu rủi ro... Điều này sẽ dẫn đến gia tăng chi phí sản xuất, ảnh hưởng đến sự cạnh tranh của sản phẩm cà phê trên thị trường xuất khẩu;
- Thời gian triển khai khá gấp rút trong khi địa bàn trồng cà phê tỉnh Quảng Trị chủ yếu quy mô nhỏ, trồng không tập trung, chủ yếu nông hộ nên việc truy xuất nguồn gốc rất khó khăn; Số hộ sản xuất cà phê trên địa bàn có giấy tờ chứng minh nguồn gốc/sở hữu lô đất sản xuất cũng như vấn đề pháp lý trong sử dụng đất còn khá thấp;
- Các Doanh nghiệp xuất khẩu cà phê trên địa bàn chủ yếu vừa và nhỏ nên việc tuân thủ yêu cầu 100% sản phẩm cà phê vào châu Âu phải được truy xuất nguồn gốc rõ ràng, phải có tọa độ/định vị đa giác GPS của từng vườn sản xuất. Dựa trên các công cụ giám sát, nếu phát hiện có tình trạng mất/suy thoái rừng, thì lô hàng đó sẽ phải đối mặt với việc thu hồi, hoàn trả từ các đối tác Châu Âu là áp lực rất lớn;
- Giá cà phê tăng cao, nguy cơ người dân mở rộng trồng cà phê bằng cách lấn chiếm đất rừng là rất cao nếu không được quản lý tốt…
3. Cơ hội cho ngành hàng cà phê Quảng Trị khi tuân thủ quy định EUDR
Thách thức đối với Ngành hàng cà phê Quảng Trị không ít nhưng với sự tích cực và chủ động trong công tác tìm giải pháp vượt qua thách thức cũng đồng nghĩa với việc nhiều cơ hội lớn sẽ mở ra cho ngành hàng cà phê. Cụ thể:
- Nếu thực hiện đảm bảo theo các quy định, chất lượng cà phê của tỉnh ngày càng khẳng định được vị thế, có thị trường đầu ra tiềm năng, nhiều công ty thu mua, chế biến và xuất khẩu. Bên cạnh đó, ngành hàng cà phê sẻ nhận được sự hỗ trợ - hợp tác từ các chương trình, dự án quốc tế (WWF, VFBC, MCNV...), Các công ty nước ngoài (Slow forest coffee) đến đầu tư tại địa phương cộng với xu thế tiêu dùng cà phê đặc sản, cà phê hữu cơ, cà phê có chứng nhận; Sự vào cuộc hỗ trợ tích cực của các Sở, ngành, chính quyền địa phương các cấp (Tổ chỉ đạo xuyên suốt từ Xã – Huyện – Tỉnh)
- Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam coi việc tuân thủ Quy định chống phá rừng châu Âu (EUDR) không chỉ là để đáp ứng yêu cầu xuất khẩu các mặt hàng chủ lực vào thị trường EU, mà xem đây là cơ hội đẩy nhanh thực hiện chiến lược phát triển ngành nông nghiệp Việt Nam theo định hướng minh bạch, trách nhiệm, bền vững và tăng trưởng xanh, trong đó có cà phê Arabica nói riêng và cà phê nói chung;
- Thông qua việc tuân thủ quy định EUDR, Ngành hàng cà phê trên địa bàn sẻ thay đổi tập quán sản xuất, từ sản xuất theo phương thức truyền thống sang sản xuất theo hướng chất lượng cao, hữu cơ, VietGAP, 4C, Rainforest Alliance,.. để đáp ứng thị trường tiêu thụ.
- Việc tuân thủ quy định EUDR sẻ có một số cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp đầu tư thực hiện khép kín các khâu từ sản xuất ra thành phẩm tạo ra giá trị kinh tế cao. Cùng với đó là sự liên kết chặt chẽ trong tiêu thụ sản phẩm cà phê với các công ty thu mua, xuất khẩu cà phê,... với những yêu cầu nhất định về chất lượng cũng sẻ góp phần nâng cao quy mô cũng như chất lượng của cà phê Quảng Trị.
Như lời Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Minh Hoan đã chia sẻ: “Mọi sự thay đổi đều khó khăn nhưng nếu không thay đổi chúng ta còn khó khăn hơn nữa”, tại Hội nghị triển khai kế hoạch hành động để thích ứng với quy định chống phá rừng của châu Âu. Do đó, sự chủ động của cơ quan chức năng, doanh nghiệp và cả người nông dân đang là hết sức cần thiết nhằm thích ứng sớm quy định về quy trình chuẩn khi đưa cà phê địa phương vào thị trường châu Âu.
Nguyễn Ngọc Thạch - Sở NN&PTNT
Trung tâm Khuyến nông tỉnh Quảng Trị
Giải cầu lông Khuyến nông mở rộng chào mừng kỷ niệm 30 năm...
Tọa đàm 8/3/2023 và Hưởng ứng tuần lễ áo dài của...
Hoạt động Team Building tại Mũi Si - Vĩnh Linh
Hoạt động Đoàn Thanh niên TTKN " Trở về nguồn thăm quan di...
Công đoàn CSTV Trung tâm Khuyến nông tỉnh Quảng Trị ra quân...
