Ứng dụng chế phẩm sinh học để xử lý các vùng đất bị bồi lấp sau bão lũ

Thứ hai - 08/12/2025 14:53

Những năm gần đây, tình hình thời tiết cực đoan, bão lụt diễn biến phức tạp đã gây ra nhiều thiệt hại nặng nề cho sản xuất nông nghiệp ở khu vực miền Trung, trong đó Quảng Trị là một trong những địa phương chịu ảnh hưởng nặng nề nhất. Sau mỗi trận mưa lũ lớn, nhiều vùng đất sản xuất bị bồi lấp, xói mòn, bạc màu, thậm chí mất kết cấu tầng canh tác, khiến việc khôi phục sản xuất gặp nhiều khó khăn. Việc xử lý, cải tạo đất sau bão lũ là bước khởi đầu quan trọng nhất để khôi phục sản xuất nông nghiệp, đảm bảo đất canh tác an toàn và bền vững.

Sử dụng chế phẩm sinh học xử lý cỏ rác trên đất sau bồi lấp do lũ

Khảo sát, phân loại và xử lý đất bị bồi lấp
Sau khi nước rút, cần tiến hành khảo sát và phân loại hiện trạng bồi lấp để lựa chọn biện pháp xử lý phù hợp, tránh làm ồ ạt, tốn công mà hiệu quả thấp. Đối với khu vực chỉ bị phủ một lớp phù sa mỏng (dưới 10 cm), đất vẫn còn màu mỡ, có thể giữ lại, chỉ cần cày xới nhẹ, phơi ải và cải tạo sinh học. Những nơi bị bồi cát, sỏi hoặc đất xấu dày trên 20-30 cm, cần cải tạo mạnh hơn như san gạt bớt lớp bồi, cày sâu để đưa lớp đất màu lên trên, bổ sung phân hữu cơ, phân vi sinh hoặc phân chuồng hoai mục để phục hồi độ phì và độ tơi xốp.
Bên cạnh đó, cần thu gom toàn bộ rác thải, cành cây, bao nilon, xác động vật ra khỏi đồng ruộng, khơi thông mương máng, tiêu nước nhanh, san phẳng mặt ruộng để tránh ứ đọng. Với đất bồi bằng bùn non, nên cày trộn lớp bùn với lớp đất cũ ở độ sâu 15-20 cm, phơi ải 5-7 ngày giúp đất khô ráo, thoáng khí, tiêu diệt mầm bệnh và khử mùi hôi.
Đối với vùng bồi cát, sau khi san gạt, cần bón bổ sung phân hữu cơ hoai mục, kết hợp bừa kỹ để trộn đều phân với đất. Phân hữu cơ không chỉ cung cấp dinh dưỡng mà còn cải thiện cấu trúc, tăng khả năng giữ nước, yếu tố quan trọng với đất cát.
Sử dụng chế phẩm sinh học - giải pháp hiệu quả, thân thiện và bền vững
Hiện nay, ứng dụng chế phẩm sinh học trong cải tạo đất và môi trường sau thiên tai được xem là giải pháp hiệu quả, bền vững và phù hợp với xu hướng nông nghiệp sinh thái. Chế phẩm sinh học được điều chế từ các chủng vi sinh vật có lợi như Trichoderma, Bacillus spp., Lactobacillus... kết hợp với các chất chiết xuất từ tảo, giun quế, thực vật… Khi được bổ sung vào đất, chúng phát triển mạnh, giúp phân hủy nhanh chất hữu cơ tồn dư, rơm rạ, rác thải nông nghiệp, khử khí độc CH₄, H₂S trong đất, ức chế nấm bệnh gây hại, tăng độ tơi xốp, cải thiện vi sinh vật và cân bằng hệ sinh thái đất.
Việc dùng chế phẩm sinh học thay cho hóa chất và thuốc bảo vệ thực vật giúp bảo vệ sức khỏe người sản xuất, giảm ô nhiễm môi trường, đồng thời tiết kiệm chi phí đầu vào, hướng tới nền nông nghiệp sạch, an toàn và bền vững.
Sau khi hoàn tất việc vệ sinh và cày xới, bà con nên dùng chế phẩm Trichoderma để ủ rác hữu cơ thành phân bón. Liều lượng: 01kg chế phẩm trộn đều với 1-2 tấn phân hữu cơ (phân chuồng, bã thực vật, rơm rạ), tưới ẩm vừa phải, ủ kín 25-30 ngày. Khi sử dụng, rải đều phân đã ủ hoặc trực tiếp rắc 100-200g chế phẩm/sào lên mặt ruộng sau khi làm đất, sau đó xới nhẹ cho đều. trực tiếp rắc 100-200g chế phẩm/sào lên mặt ruộng sau khi làm đất, sau đó xới nhẹ cho đều.
Với những vùng có nhiều bùn rác, mùi hôi, có thể rải trực tiếp Trichoderma lên bề mặt để tăng tốc phân hủy hữu cơ, khử mùi, tiêu diệt mầm bệnh. Không trộn chế phẩm với vôi hoặc thuốc sát khuẩn vì có thể làm chết nấm có lợi. Nên sử dụng vào sáng sớm hoặc chiều mát, khi đất đủ ẩm để vi sinh vật phát triển tốt.
Bên cạnh đó, cần bón bổ sung 50-100kg vôi bột/sào để xử lý độ chua và khí độc, kết hợp phơi ải 7-10 ngày giúp đất thông thoáng. Sau khi đất ổn định, nên trồng các loại cây ngắn ngày, dễ chăm sóc, chịu đất xấu như ngô, mè, đậu xanh, các loại cây họ đậu… vừa tạo thu nhập, vừa cải tạo đất và tăng độ mùn tự nhiên.
Thực tế tại nhiều địa phương sau khi áp dụng đồng bộ các biện pháp trên, đặc biệt là sử dụng chế phẩm sinh học, đồng ruộng được cải tạo nhanh, đất tơi xốp, không còn mùi hôi, cây trồng sinh trưởng khỏe và ít sâu bệnh hơn.
Về lâu dài, cần duy trì bón phân hữu cơ, hạn chế phân hóa học, trồng cây che phủ chống xói mòn, đồng thời luân canh hợp lý, kiểm tra định kỳ độ pH để điều chỉnh chế độ bón phân. Việc kết hợp đồng bộ các biện pháp từ khảo sát, cải tạo vật lý, sinh học đến canh tác, đặc biệt là ứng dụng chế phẩm sinh học như Trichoderma và Bacillus spp không chỉ giúp đất sạch mầm bệnh, tơi xốp, giàu dinh dưỡng mà còn góp phần cải thiện môi trường sinh thái, phục hồi nhanh sản xuất và phát triển nông nghiệp bền vững sau thiên tai.

Tác giả: Lê Tú